Parça Numaralarının Doğru Tespitinin Önemi

Kullanılan turbonun tipinin ve modelinin doğru tespit edilebilmesi için etiket üzerindeki yazıların ne anlama geldiğinin ve/veya en azından hangi numaranın parça numarası olduğunun bilinmesi gerekmektedir. Aksi halde, yanlış turbo ve yedek parçaları tedarik edilebilir. Bunun sonucunda;

• Motorunuzda performans sorunu yaşanabilir.
• Hatalı parçaların kullanımı sonucu turbo tamamen hasarlanabilir.
• Turboda oluşan hasar motorunuzda da büyük hasarlar oluşturabilir.
• Yanlış turbo ya da malzeme tedariki sonucu gereksiz masraflar oluşur, zaman kaybınız ve maliyetleriniz artar.

Teoride turbo basit bir sıcak hava pompası gibi çalışır, motorun içine daha fazla yanma havası girmesini sağlayarak, yakıtın daha iyi yanmasını sağlar. Böylece motor verimi artar ve çok daha fazla güç elde edilir. Motor, turbo sayesinde daha fazla güç üretirken aynı zamanda; yakıt sarfiyatı düşer ve atmosfere bırakılan zararlı gazların miktarı azalır.

Turbo, yüksek mühendislik ürünüdür. Çok yüksek devirlerde, büyük termal zorlamalar altında, çok küçük klerensler ve limitler içinde çalışır.

Genel olarak yapısına bakıldığında; kanatlı bir mil, milin ucuna bağlı emme pervanesi ve bu mili taşıyan yatak sisteminden oluşur. Kanatlı mil ve emme pervanesinden oluşan bütüne “rotor” denir. Bütün yatak sistemi ve rotora ise “ana merkez” yuvalık yapar.

Turbo, yüksek mühendislik ürünüdür. Çok yüksek devirlerde, büyük termal zorlamalar altında, çok küçük klerensler ve limitler içinde çalışır.

Rotorun dönme hareketinden dolayı oluşan radyal etkiler ana merkez içinde bulunan radyal yataklar tarafından emilir. Egzost gazının itme etkisi ise eksenel yataklar tarafından absorbe edilir. Bu sistemin tamamı makine karterinden pompalanan sistem yağı ile yağlanır. Yağın egzost ve hava tarafına kaçmasını, egzost ya da havanın da yağa karışmasını önleyen elemanlara ise “sızdırmazlık segmanı” denir.

Egzost gazının girdiği ve kanatlara çarpıp mili döndürdükten sonra turboyu terk ettiği kısım “egzost salyangozu”dur. Aynı şekilde emme pervanesi tarafından emilen havanın sıkıştırılıp basıncı arttırıldıktan sonra motora doğru yönlendirildiği kısma ise “emme salyangozu” denir.

Motorlarda turbo, egzost devresi üzerinde egzost manifoldu ile egzost boruları arasına yerleştirilmiştir. Turbonun rotoru, egzost manifoldundan gelen gazın kanatlara çarpmasıyla döner. Bu işi yapan egzost gazının sıcaklığı 900 – 950 °C’ ye kadar ulaşır ki bu da turbo üretilirken özel nitelikli malzemelerin kullanıldığı anlamına gelir.

Makinenin hızı ve/veya yükü turbonun ne kadar hızlı döneceğini belirler. Makine rölantide çalışırken turbo en düşük devirde döner. Manifoldtan geçen egzost gazı miktarı arttıkça turbonun da hızı artar.

Rotorun diğer ucunda emme pervanesi yer almaktadır. Rotor dönmeye başlayınca bu pervane de dönmeye başlar. Böylece ortamdaki hava hızla dönen pervane tarafından emilir ve sıkıştırılarak basıncı yükseltilir. Turbonun emme tarafına ortam sıcaklığında giren hava sıkıştırmanın da etkisiyle iyice ısınır ve sıcaklığı 200°C’ ye kadar ulaşır. Hava sıcaklığı yükseldikçe yoğunluğu düşer. Bu da yanma odasına daha az hava gireceği anlamına geldiği için hava; motor ile emme salyangozu arasına monte edilen soğutucuya yönlendirilir. Burada yeteri kadar soğuduktan sonra motora girer.

Bu kadar hassas dengeler üzerine kurulan, yüksek devirde ve ağır termal etkiler altında çalışan turbonun servis ve bakımları mutlaka uzman kişiler tarafından yapılmalıdır. Kaliteli olmayan servis, bakım ve onarımlar yüksek maliyetli zarar ve kayıplara neden olabilir.

• İlk turbolu motorun tarihi, içten yanmalı ilk motorun icadı kadar eskidir. 1885 yılında Gottlieb Daimler ve 1896 yılında Rudolf Diesel sıkıştırılmış havayı silindirlere vererek yakıt sarfiyatını düşürüp performansı arttırmayı denediler.

• 1905 yılında İsviçreli Alfred Büchi ilk turboyu (Turbocharger) icat etti. İlk modelde, yakıt hava karışımının bugünkü sisteme benzer bir sistemle sıkıştırılıp silindirlere yollanmasıyla performansın arttırılabileceği görülmüştür.

• 1910 yılında ilk aşırı doldurmalı (supercharged) makine Murray-Willat tarafından yapılmıştır. Bu sayede yüksek irtifalarda uçan uçaklardaki kronik yanma problemleri çözülmüştür.

• 1919 yılında Amerikan firması “General Electric” yine bir uçak dizaynı için turbolu (turbocharger) motoru yaptı. Bu motor sayesinde uçak 28500 ft.’e çıkarak yeni dünya irtifa rekoru kırdı.

• Egzost gazı kullanılarak çalıştırılan ilk başarılı makine yine Alfred Büchi tarafından 1925 yılında yapıldı. Bu sistemde %40 oranında verim elde edildi. Motor endüstrisinde turbolu sistemlere tam manasıyla dönüş bu tarihten sonra başladı.

• Bu teknoloji başlangıçta gemi makinaları gibi çok büyük sistemlerde kullanıldı. 1938 yılında İsviçreli Saurer firması turbolu makineyi markete tanıttı.

• 1962/63 yıllarında Chevrolet Corvair Monza ve Oldsmobile Jetfire turbolu ilk arabalar olarak piyasaya sürüldü.

• 1973 yılındaki petrol krizinden dolayı, oldukça iyi yakıt ekonomisi sağlayan turbolu araçların üretilmesi teşvik edildi. Böylece ilk yatırım maliyetleri düşürüldü ve bu tip araçların kullanımı arttı.1980 li yılların sonunda egzost emisyonu ve hava kirliliği ile ilgili regülasyonların da arttırılmasıyla bu araçlara olan rağbet ve teşvik oldukça arttı. Günümüzde tüm ticari araçlar turbolu. Ayrıca bu yıllarda Formüla 1 yarışında kullanılan araçlar da turbolu yapıldı ve motor güçleri 1500 hp’ ye kadar ulaştı. 70li yıllarda, Avrupa’da turbo benzinli araçlarda da kullanıldı. BMW firması 1973 yılında “2002 turbo” modelini tanıttı. Ama beklediği başarıyı yakalayamadı.

• 1978-81 yıllarında Alman Mercedes, firması 300SD dizel araçlarında turboları kullanmaya başladı. Böylece doğal emişli dizel araçlarda görülen düşük performans, çok yavaş hızlanma gibi sorunlarda ortadan kaldırıldı.

• Aynı yıllarda, turbonun etkisiyle gücü atan ve yakıt sarfiyatı düşük dizel motorlar yolcu otobüslerinde de kullanılmaya başlandı.

• 1990 dan itibaren turbolu dizel araçlar sadece yüksek üç ve düşük yakıt tüketimi anlamına gelmiyordu. Ayrıca düşük CO2 salınımı ve çevreye olan düşük kirletme etkisinden dolayı da tercih sebebi oldu. Ayrıca benzinli araçların materyal yapısının güçlendirilmesiyle, turbo bu tip araçlarda da kullanılmaya başlandı.